De Volkskrant tegen Den Haag

Kijk, daar is de interim-manager al

Vanochtend om zeven uur gelijk de krant uit de bus gehaald. Op de opiniepagina zie ik links een column van Aleid Truijens, die staatssecretaris Dekker, die olijke krullebol, een draai om zijn oren geeft: "Trots zwaaien met een zesjesrapport helpt niet" (paywall).

Er zijn weer PISA-cijfers (driejaarlijkse internationale vergelijking van wat 15-jarigen presteren in wiskunde, taal en natuurwetenschappen).

Onze staatssecretaris is tevreden, terwijl:

• Nederland in de middenmoot staat (China bovenaan)
• Nederland iedere drie jaar slechter scoort (in 2000 eerste, in 2013 elfde)

 Welterusten, staatssecretaris.

Op de tegenoverliggende pagina gaat René Cuperus los ("De overheid als interim-manager" (paywall) met als eerste zin: "We voelen aan ons water dat de overheid momenteel bezig is met operaties die ze niet helemaal overziet en niet echt in de greep heeft".  Verderop verwijst hij nog even naar wat er bij de vorige crisis (jaren tachtig) allemaal mis is gegaan, om te laten zien dat "in bezuinigingswoede en reorganisatiedrift grote fouten worden gemaakt".

Wat zou het fijn zijn als ministers en staatssecretarissen zouden zeggen "het geld is op en wij weten het ook niet meer, maar we gaan nu X of Y proberen en als het goed werkt gaan we ermee door".

Ik ben alleen bang dat kiezers dat niet willen horen.

The Stanford Prison Experiment

Ik heb vandaag naar Quiet Rage gekeken, de film over het Standford Prison Experiment. Shocking. Het experiment is in 1971 bedacht en uitgevoerd door Phil Zimbardo, psycholoog aldaar.
In het experiment moesten een aantal vrijwilligers (grondig gescreende studenten) cipier en gevangene spelen. Zimbardo was hoofdopzichter. Het experiment liep volkomen uit de hand. Na twee dagen namen alle deelnemers hun rol volkomen serieus. De bewakers werden:

• toffe peer
• streng maar rechtvaardig
• sadist

De gevangen werden:

• opstandig
• depressief
• supergehoorzaam

Zoals bekend uit Colditz, Merry Christmas Mr. Lawrence enz.

Het schokkende is dat iedereen zo snel en overtuigend in de hem toegewezen rol stapte, inclusief Zimbardo, dat ze vergaten dat het een experiment was. De cipiers werkten het hele gamma van collectieve straf, eenzame opsluiting tot vernedering spontaan en enthousiast af.

Zimbardo moest er door een onderzoeksassistente op gewezen worden dat de gevangenen eronder leden en toen dat tot hem doordrong stopte hij er meteen mee, 8 dagen eerder dan hij van plan was. Van schrik is hij zelfs met de onderzoeksassistente getrouwd.

De grote les van het dit experiment is dat de situatie waarin mensen verkeren veel meer invloed heeft op hun gedrag dan je voor mogelijk houdt. Van nature nemen mensen aan dat hun gedrag, en vooral dat van anderen, voornamelijk door hun aard, karakter of persoonlijkheid wordt bepaald, zo in de trant van: de Holocaust heeft alleen in Duitsland kunnen gebeuren, omdat Duitsers verknipte types zijn die zich door de eerste de beste autoriteit laten overhalen hun medemens zonder wroeging te martelen en vermoorden.

Een andere Amerikaanse onderzoeker, Stanley Milgram, had daar al eerder naar gekeken. In een serie experimenten uit 1961 liet hij het gros (tweederde) van zijn proefpersonen door een onderzoeker in een laboratoriumjas overhalen om een andere proefpersoon steeds zwaardere elektrische schokken te geven als ze een woordenpaar verkeerd hadden onthouden.

Milgram was van joodse afkomst en vroeg zich ernstig of er ook een holocaust in Amerika mogelijk zou zijn. Uit zijn experiment bleek dat dat alles behalve uitgesloten is. Abu Ghraib en Guantanamo Bay zijn aardige stapjes in die richting. Niet dat in Amerika iemand bezig is een Holocaust te organiseren (even checken bij Louis Theroux). Waar het hier om gaat is dat Amerikanen in bepaalde situaties ook schokkend makkelijk over te halen zijn tot grensoverschrijdend gedrag.

En dat ligt dus aan die situaties, niet aan de afkomst, subcultuur of persoonlijkheidskenmerken van de proefpersonen.

Toen Zimbardo Milgram voor het eerst over zijn eigen experiment vertelde, bedankt Milgram hem, omdat Zimbardo daarmee het record voor het meest onethische experiment aller tijden, met de bijb
ehorende aandacht, van hem had overgenomen.

Onbetrouwbaar Amerika

Toen Kennedy president was vonden we (niet dat ik toen al geboren was) Amerika allemaal een geweldig land en een waardig leider van de vrije wereld. Daar is steeds meer de klad in gekomen en het wordt telkens erger. Ik zet even een paar dingen op een rijtje:

• Irak: zinloze oorlog. Geen hulde ook aan Balkenende, die zich gewillig mee heeft laten slepen.
• Guantanamo Bay: je kunt niet tegelijk een rechtsstaat zijn en op Cuba verdachte baardmensen waterboarden
• NSA: het is niet netjes om de post van de hele wereld open te maken. Het is zelfs erg onfatsoenlijk en het is helemaal onfatsoenlijk om de aandacht daarvan af te leiden door de klokkeluider in de beklaagdenbank te zetten. Jammer dat de hele wereld daar intrapt.
• Fiscal cliff: de halve garen van de Tea Party gijzelen de Republikeinse partij en de Republikeinse partij gijzelt de regering van Amerika en Amerika gijzelt de hele wereld. Een stel hilbillies (Sarah Palin en dat soort volk) kan de wereldeconomie aan het wankelen brengen. Omdat ze liever hebben dat mensen creperen dan dat ze meebetalen aan hun ziektekostenverzekering.
• En tot slot: het is een onvervalste plutocratie, waarin publieke functies zo ongeveer te koop zijn (zonder geld word je in ieder geval niet gekozen).

Iemand meer?

Asocial meda

Vandaag een lezing bekeken van barones Greenfield over de verderfelijke invloed van social media op des mensen gedrag. Van de weeromstuit me meteen ook maar de les laten lezen door Sherry Turkle, die er trouwens niks aan kan doen dat ze zo heet.

Hoewel je je als tweeënzestigjarige licht belachelijk maakt met lang blond haar, was ik toch onder de indruk van het betoog van Greenfield. Alleen al omdat ze met één bloknootvelletje aantekeningen en zonder PowerPoint een boeiend verhaal van drie kwartier houdt.

De strekking is vrij eenvoudig: je hebt feiten en je hebt betekenis. Facebook gaat over feiten, yuck or wow, het vermijden van persoonlijk contact (met feromonen, lichaamstaal en de rest) en het onvermogen empathie aan te leren. Uitkijken dus.

Turkle doet er nog een schepje bovenop: mensen willen wel gehoord worden en zijn bang voor eenzaamheid, maar ze zijn minstens net zo bang voor intimiteit. Intimiteit niet in de betekenis van wat je met vriendinnetje onder je dekbed doet, maar in de zin van je goeie kanten en je slechte kanten laten zien en een betekenisvolle (en dat is wat anders dan Facebook worthy) relatie aangaan. Ze heeft ook wat leuke voorbeelden van mensen die liever met elkaar mailen en pingen dan met elkaar praten. Niet omdat ze elkaar niet willen storen, maar omdat ze zelf niet gestoord willen worden. Ja, zo ver zijn we gekomen.

Was het niet zo dat  Gen Y het raar vindt om mensen te bellen, omdat je ze daarmee misschien stoort? Wat zijn dat voor vrienden die vinden dat je ze stoort als je aan de telefoon hangt?

Food for thought, van die twee bijna-gepensioneerde academicae.

Dat gedoe over de zorg

Leuke discussie net bij de TROS - ja, die - over zorg en hoe dat moet, met jonge politici. Nederland is nog erg in de ontkenningsfase: de zorg wordt duurder en wij worden armer. In het commentaar van de Volkskrant op het CPB-rapport hierover staat dat ze daarin vergeten zijn dat je ook kan bezuinigen op de kosten van zorg. Welterusten, Raoul, dat is de Nederlandse politiek-bestuurlijke elite de afgelopen jaren niet gelukt, dus waarom zou dat nu wel gaan lukken? Links vindt, bij de TROS, dat we moeten stoppen bezuinigen, want daar krijg je alleen maar werklozen van. Daar heb je het al.

Het CPB heeft nog twee andere oplossingen verzonnen: de rijken meer laten betalen of de armen meer laten betalen. Die rijken, daar zal ik er wel een van zijn. Waarom hebben mensen het toch altijd over armen en rijken alsof we in een sprookje van Grimm wonen of in een verhaal van Dickens? Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje, die narigheid klinkt er ook in door. Het gaat gewoon over HBO+ en MBO- en dat is heel wat anders.

De rijken meer laten betalen klinkt nog wel aardig als je in sprookjes gelooft, maar als je het over HBO+ hebt wordt het wat lastiger. Volgens het CPB is het niet zo goed voor de economie en als er iets is dat de factuur van de dokter, de thuishulp en het ziekenhuis betaalt dan is het een beter draaiende economie.

Mensen meer laten dokken die ongezond leven en afspraak maken over het beperken van "zorgconsumptie" lijkt me niet zo gek. Als je de specialist en de patiënt laat bepalen wat er gedaan moet worden, beslist degene die het betaalt niet mee. Niet gek dat dat uit de hand loopt.

Mensen die ongezond leven meer laten dokken blijft dan over. Erg ingewikkeld om te bepalen. Het gaat trouwens niet om ongezond leven, maar om riskant leven. Als je rookt hóef je geen longkanker te krijgen, maar je neemt toch wel een behoorlijk risico. Maar ja, hoe kom je erachter wie rookt, elke dag een kilo suiker naar binnen werkt, enz.?

En als dat allemaal niet lukt is het geld gewoon op en kun je het zelf uitzoeken: doorwerken tot je niet meer kan, je ouders in huis nemen, enz. En als je dat toch niet wil, dan kun je je daar vast voor verzekeren.