 |
| |
In het experiment moesten een aantal vrijwilligers (grondig gescreende studenten) cipier en gevangene spelen. Zimbardo was hoofdopzichter. Het experiment liep volkomen uit de hand. Na twee dagen namen alle deelnemers hun rol volkomen serieus. De bewakers werden:
- toffe peer
- streng maar rechtvaardig
- sadist
- opstandig
- depressief
- supergehoorzaam
Het schokkende is dat iedereen zo snel en overtuigend in de hem toegewezen rol stapte, inclusief Zimbardo, dat ze vergaten dat het een experiment was. De cipiers werkten het hele gamma van collectieve straf, eenzame opsluiting tot vernedering spontaan en enthousiast af.
Zimbardo moest er door een onderzoeksassistente op gewezen worden dat de gevangenen eronder leden en toen dat tot hem doordrong stopte hij er meteen mee, 8 dagen eerder dan hij van plan was. Van schrik is hij zelfs met de onderzoeksassistente getrouwd.
De grote les van het dit experiment is dat de situatie waarin mensen verkeren veel meer invloed heeft op hun gedrag dan je voor mogelijk houdt. Van nature nemen mensen aan dat hun gedrag, en vooral dat van anderen, voornamelijk door hun aard, karakter of persoonlijkheid wordt bepaald, zo in de trant van: de Holocaust heeft alleen in Duitsland kunnen gebeuren, omdat Duitsers verknipte types zijn die zich door de eerste de beste autoriteit laten overhalen hun medemens zonder wroeging te martelen en vermoorden.
Een andere Amerikaanse onderzoeker, Stanley Milgram, had daar al eerder naar gekeken. In een serie experimenten uit 1961 liet hij het gros (tweederde) van zijn proefpersonen door een onderzoeker in een laboratoriumjas overhalen om een andere proefpersoon steeds zwaardere elektrische schokken te geven als ze een woordenpaar verkeerd hadden onthouden.
Milgram was van joodse afkomst en vroeg zich ernstig of er ook een holocaust in Amerika mogelijk zou zijn. Uit zijn experiment bleek dat dat alles behalve uitgesloten is. Abu Ghraib en Guantanamo Bay zijn aardige stapjes in die richting. Niet dat in Amerika iemand bezig is een Holocaust te organiseren (even checken bij Louis Theroux). Waar het hier om gaat is dat Amerikanen in bepaalde situaties ook schokkend makkelijk over te halen zijn tot grensoverschrijdend gedrag.
En dat ligt dus aan die situaties, niet aan de afkomst, subcultuur of persoonlijkheidskenmerken van de proefpersonen.
Toen Zimbardo Milgram voor het eerst over zijn eigen experiment vertelde, bedankt Milgram hem, omdat Zimbardo daarmee het record voor het meest onethische experiment aller tijden, met de bijb
ehorende aandacht, van hem had overgenomen.
