Die mensen moeten hier wel de plee komen ontstoppen

Fascinerend interview in Vonk, het wat moeizame vervolg op Het Vervolg in de Volkskrant. De geïnterviewde is de Vlaamse socioloog Mark Elchardus en het gesprek gaat over de tweedeling in de maatschappij.

Die is eerder symbolisch dan materieel. "Symbolisch" moet je hier in de wetenschappelijke betekenis (semiotiek en zo) opvatten. Het is niet de tegenstelling tussen arm en rijk waar het hier om gaat, maar tussen hoogopgeleid en laagopgeleid.

Ik heb al op heel wat borrels en feesten lopen verkondigen dat dankzij de Mammoetwet en de doorstroming in het onderwijs de niet-elite heel anders in elkaar zit dan vroeger. Honderd jaar geleden kwam je nog boerenknechten tegen die de relativiteitstheorie begrepen (en die was toen nog niet eens geformuleerd!) en mijn huisbaas, die alleen lagere school had, versloeg een van zijn huurders, die lid was van een club, altijd met dammen.

Mijn moeder heeft me laatste bijvoorbeeld verteld dat de HBS niet bedoeld was voor de dochter van een vertegenwoordiger, maar voor kinderen van dokters en notarissen. Het is ook niet voor niks dat er zoveel onderwijzers honderd jaar geleden maatschappelijk en wetenschappelijk actief waren. Dat was namelijk het hoogste wat je kon bereiken, kwa opleiding, als je niet uit de elite kwam. Mijn oma heeft me ook eens uitgelegd dat zij (haar eindrapport van de lagere school werd op verjaardagen wel eens trots doorgegeven en daarop had ze voor ongeveer alle vakken een tien) drie beroepsmogelijkheden had: dienstbode, winkelmeisje en onderwijzers. Zij werd winkelmeisje.

En wat gebeurt er nu? Iedereen die een beetje kan leren stroomt zo ver door als zijn hersens en zitvlees het toelaten. Dat is mooi en goed. Het gevolg is wel dat de tegenstelling tussen de elite en de niet-elite zo groter wordt. Iedereen met een beetje verstand promoveert namelijk makkelijk naar de elite. Die vat ik dan wel ruim op. Daardoor krijg je twee werelden.

Waar vroeger gewoon neer werd gekeken op de minderopgeleiden en ze alleen de TROS hadden voor simpel vermaak, hebben ze er de laatste 25 jaar een hele batterij spreekbuizen bijgekregen in de vorm van commerciële zenders. Daar mag iedereen roepen wat hij wil, hoe extremer hoe liever, want kijkcijfers zijn belangrijker dan fact checking. Omdat voor de meeste mensen iedereen die met zijn kop op tv komt respectabel is (vandaar de hysterische belangstelling voor BN'ers), voelt de gewone man zich nu meer gerespecteerd.

De volgende stap was de opkomst van de populistische partijen, LPF, PVV en SP. Ook die verhogen de respectabiliteit van de gewone man, want er zijn nu echte politici, ook al hebben ze soms geverfd hoor, die zijn mening vertolken. Ik vind zelf dat populistische partijen misbruik maken van het gebrek aan opleiding en kritische zin (die krijg je trouwens ook niet vanzelf mee op de universiteit) van de gewone man (ik heb zo'n hekel aan die term, vooral als mensen zichzelf ermee karakteriseren) door van alles te beloven wat niet kan en dat vind ik heel kwalijk.

Elchardus ziet dat verband ook en we hebben elkaar nog nooit gesproken!

Ik vind het een vervelende ontwikkeling dat er twee lagen in de maatschappij zijn die eigen media hebben, eigen meningen en eigen politici, maar ook eigen restaurants (wokken vs. de sterren van Michelin of in ieder geval het betere grand-café) en eigen vakantiebestemmingen. Niet alleen omdat zij weten hoe je een auto repareert, hoe je loodgiet enz. (gelukkig weten wij weer hoe je een blinde darm verwijdert en nog wat handige dingen), en ook niet omdat ze door op rare partijen te stemmen het hele politieke leven hier twee jaar hebben ontwricht, onder toeziend oog weliswaar van de eeuwig goedlachse MP, maar waarom dan wel?

Goeie vraag. Omdat ik geen ruzie wil? Omdat ik niet wil dat mensen denken dat de elite de gewone man aan zijn lot overlaat? Misschien moet ik hier iets zeggen dat alle mensen vrienden en broeders moeten zijn, maar dat krijg ik nog even niet uit mijn bek. Ik heb me mijn hele leven verkneukeld over domme mensen (en hun muziek, en hun haar, en hun scooters, enz.). Ik was namelijk erg slecht in gym, dus ik moest het van mijn goeie cijfers hebben en daar ben ik een beetje in doorgedraafd.

Ik weet al wat ik wil: ik wil dat alle mensen verstandige burgers zijn, die iets doen voor de samenleving, hun eigen mening kunnen vormen of op mensen kunnen vertrouwen die hen daarbij helpen en elkaar verder zoveel mogelijk hun gang laten gaan. Yes, een ideaal! Eindelijk.

De grote stagnatie

Gisteren in mijn krant iets over Tyler Cowen gelezen, een Amerikaanse econoom. Hij vindt dat er helemaal niet zoveel geïnnoveerd wordt in de wereld. We leven nog net zo als in de jaren vijftig (in Amerika): auto's, koelkasten, televisie, wat is er eigenlijk bijgekomen? Ja, de computer, maar bijvoorbeeld niet teleportatie of de rugzakraket.

Erg geestig is het volgende citaat: "Maar het feit dat het bedrijfsleven de mond zo vol heeft van innovatie, is een zorgwekkend signaal. Het is als de vrijgezel die ons onophoudelijk meedeelt dat hoe hij een vrouw gaat zoeken om mee te trouwen - je voelt aan je water dat hij wel eens als een oude vrijer kan eindigen."

Mijn oma (1899-1992) heeft de auto, de snelweg, de televisie en nog zo wat zien komen, en elektriciteit. Ik alleen de computer en het mobieltje.

Cowen is ook niet zo onder de indruk van het Internet omdat het geen grote welvaartsstijging heeft veroorzaakt. Zuckerberg is wel erg rijk geworden (met amateursoftware), maar sinds de jaren zeventig stijgen de reële lonen niet meer zo sterk en dat deden ze tussen 1945 en 1975 wel.

Wat moet je nou met zo'n verhaal? Ik vind de gedachte wel aardig, maar wat betekent hij nou? Moet ik mijn kinderen naar een beta-studie jagen (de oudste heeft geen ruimtelijk inzicht en de jongste is geobsedeerd door koken)? Moet ik lid worden van een partij die inkomens rücksichtlos wil herverdelen, omdat ze toch niet meer toenemen en het niet eerlijk is dat de een wel een baan heeft en de ander niet?

Daar ben ik nog niet uit.

UCU UCU UCUCU

Vandaag met zoon naar University College Utrecht geweest. Hij moet toch eens bedenken wat hij na de middelbare school gaat doen.

Grappig om weer eens in academia rond te lopen. Studentenflats zijn de afgelopen dertig jaar niet veranderd. Nog steeds een onopgeruimde bende, waar het schoonmaakrooster niet wordt bijgehouden.

Het begon met een inleiding van de decaan, die een fijn Nederlands accent heeft onder zijn Engels, de voertaal op UCU. Daarna mochten we achter de groene petjes aan die ons een collegezaaltje inleidden waar een docente met een Italiaans accent het verhaal van de decaan herhaalde. Dat leek me een misverstand en er was ook geen hond die een vraag stelde, nou ja, één lastige man, die wilde weten hoe een BA van UCU aansluit op een MA bij een andere universiteit.

Dat valt enorm tegen. Je moet gewoon drie jaar inhalen als je een master rechten wilt doen, maar volgens onze begeleiders was dat geen probleem, UCU-alumni staan goed bekend en zijn gewend hard te werken. Het idee is dat ze naast 16 contacturen (lesuren) nl. 40 uur in de week studeren, gemiddeld. Dat keihard werken gebeurt dan wel weer in semesters van krap drie maanden, want de buitenlandse studenten (30%) moeten regelmatig langdurig naar huis kunnen. Gemiddeld doen ze het dus rustig aan.

Wat me een beetje tegenstaat is dat het een gesloten wereldje is, want alle studenten moeten (en willen) op de campus wonen en houden elkaar ook buiten studie-uren fijn bezig in 37 verschillende hobbyclubjes. Beetje inteelt. De stage in Africa is wel erg favoriet, maar dat klinkt me teveel naar "save the world and travel first class".

Het idee van de free of liberal arts spreekt me wel weer erg aan. De "vri conste" heette dat geloof ik ergens in het Middelnederlands, maar dat kan ik niet terugvinden met Google. Maar dat wou ik niet zeggen: die "vri" of vrije of free arts zijn de vaardigheden die een vrij man moet hebben. En een vrij man is dan vermoedelijk een financieel onafhankelijke persoon die genoeg tijd heeft om zich bezig te houden met het bestuur van de samenleving. De liberal arts gaan dus over het ontwikkelen van een kritische geest, zelfreflectie en burgerschap. Dat vind ik mooi.

In mijn tijd was ik het roerend eens met elitaire vriendjes die verschil maakten tussen academici en afgestudeerden. De eersten beheersen de liberal arts, de tweeden kunnen gebroken paardebenen zetten, voortgezet boekhouden of nare dingen met reageerbuisjes, maar met behoud van Tukkers accent, abonnement op de Telegraaf en primitieve eetgewoonten en zonder algemene ontwikkeling. Een van mijn vriendjes had trouwens een ontheffing nodig voor die eetgewoonten.

Aan de UCU doen ze dus 24 blokken van 7,5 ECTS uit een catalogus van 170 onderwerpen. Dat kan alle kanten op gaan. Ik vind het toch een beetje vrijblijvend.

Maar goed, mijn zoon dacht dat het allemaal te moeilijk voor hem was, dus waar hebben we het over?