Niks

Ik wil gewoon even wat tikken. Over de gevoelens die de klimaatverandering bij me oproept. Ik heb altijd een sterke drang gehad om alles vast te leggen, alles wat ik lees, al mijn herinneringen. Niet dat het huis uitpuilt, maar ik wil niks vergeten, dingen moeten voor eeuwig zijn. Het idee dat mijn leven ophoudt is al niet fijn, maar dat Amsterdam onder de zeebodem verdwijnt of Venetië, laat staan dat de wereld een grote woestijn wordt, waarin niets meer bestaat van al die gebouwen en landen waar ik aan gehecht ben, dat vind ik niet zo fijn.

En tegelijkertijd heeft het ook een bevrijdende werking. Vroeger noemde ik punk, de muziek, bevrijdend geweld. Dat was in de jaren zeventig een mantra van de bevrijdingsbewegingen: geweld is OK als het mensen bevrijdt van onderdrukking. Ik weet niet waar deze zijstap op slaat. Het lucht me op de een of andere manier ook wel op dat ik niet meer alles hoef te onthouden en vast te houden (wat ongeveer hetzelfde is), omdat het toch verdwijnt. Misschien ga ik wat vaker 2 minuten zitten niksen en de omgeving tot me door laten dringen, hoe het bloed in mijn aderen klopt.

Het lijkt het verhoogde bewustzijn wel van een terminale patiënt, die alles in zijn zintuigen probeert op te nemen nu het nog kan. De partner die hem overleeft zegt dan dat dat zo fijn was. De mening van de overledene is uiteraard niet te achterhalen, maar laten we aannemen dat die het ook fijn vond. Het scheelt ook dat ik niks hoef na te laten, want er is niemand om het aan na te laten. Niet dat de wereld binnenkort vergaat, maar het zou wel eens kunnen zijn dat mensen een stuk drukker zullen zijn met overleven dan met mijmeren over een groots verleden. Het is trouwens ook wel genoeg om af en toe een beeld te zijn dat even opduikt in de stream of consciousness van mijn kinderen. Ik denk dat ze dan even blij zijn.

Meer over het weer

The Mengke Glacier, one of China’s largest,
retreated an average of 54 feet a year from 2005 to 2014. 

Weer wat meer gelezen. Geprobeerd Judith Curry te snappen, maar dat is gewoon natuurkunde en dat heb ik in de derde klas van het gymnasium opgegeven.

Ook even op "climate change" gezocht bij Tyler Cowan van Marginal Revolution. Dat schijnt een libertarian te zijn, wat ik associeer met nogal rechts, maar hij is geen klimaatontkenner. Wat wel fijn is, is dat Xi Jinping geen klimaatontkenner is, want China is de grootste CO2-verbrander van de wereld en hij is van plan er wat aan te doen voor 2030. Zo bezien is het niet zo erg dat hij zichzelf tot keizer van China heeft laten kronen - dus gewoon blijft zitten tot hij de pijp uitgaat of wordt afgezet.

Ze houden daar van kolenstook, maar tegelijk zijn ze de grootste producent van elektrische auto's en maken ze er ook nog winst op. Eat that, Elon Musk. Je zou er fascist van worden, want dat zijn die Chinese communisten, fascisten.

Cowen linkt me naar een artikel in de NYT over China, waar ik deze wijsheid uithaal. We blijken niet twee polen, maar drie te hebben op de wereld en de derde is de Himalaya. Daar liggen 46.000 gletschers en die regelen de drinkwatervoorziening voor 1,5 miljard mensen, van China tot Vietnam, bijvoorbeeld. Maar niet meer zo lang, want die gletschers smelten als gekken, zo beweren glaciologen. Als ik dertig jaar geleden minister van Onderwijs was geweest, had ik ze waarschijnlijk allemaal naar huis gestuurd, maar nu ben ik blij dat er dat soort mensen rondlopen. Die houden bij hoe snel gletschers smelten.

Ik dacht eerst dat dat smelten van gletschers en ook de ijskap over Groenland een kwestie van een paar jaar zou zijn, maar dat duurt eeuwen. Dat scheelt weer iets, maar intussen heb ik nog geen antwoord op de vroeg Hoe Erg het allemaal is.

Wat ik ook wel een aardige vond was dat iemand zei: de voorspellingen zijn allemaal gebaseerd op modellen (hoe moet je anders een voorspelling doen?), maar wie zegt dat die kloppen? Daar kom je natuurlijk nooit uit.

En nou kom ik weer bij Cowen, als ik hem goed begrijp. Hij beschrijft daarin een scenario voor opwarming dat hem aannemelijk lijkt - en hij is slimmer dan ik - en zegt dan: laten we het er niet over hebben dat dit misschien wel onwaarschijnlijk is, laten we iets doen: "look the actual problem square in the eye". En zo is het.

Een andere dr Phil

Dr. Phil (Zimbardo)

Behalve die tv-psycholoog heb je ook Phil Zimbardo, die je zou moeten kennen van het Stanford Prison Experiment. Dat moet je kennen, omdat dat aantoont dat de situatie het gedrag van mensen bepaalt en niet per se hun karakter. Het Stanford Prison Experiment deed een gevangenis na en van te voren was willekeurig gekozen wie er cipier en wie er gevangene zou zijn. Toen het begon bleek dat cipiers zich als facisten gingen gedragen en gevangen als bangerikjes. Het zou twee weken duren, maar werd eerder afgebroken, omdat het helemaal uit de hand liep. Google verder op Fundamental Attribution Error.

Zimbardo was dus de bedenker en ik volg hem op Twitter. Waar ik nooit op kijk, maar van de week wel en toen kwam ik hem tegen. Hij had iets over zijn leven verteld in een podcast die Pray.com heet. Leek me raar, want volgens mij is hij atheïst, je kunt moeilijk anders als wetenschapper. Maar goed, hij vertelde daar interessante dingen over zichzelf, over leiderschap en tot slot zei hij dat hij hoopte als een nederig mens herinnerd te worden (hij was toen 85). Dat laatste frappeerde me wel, want hij had eigenlijk drie kwartier lang lopen vertellen dat hij zo'n goeie onderzoeker was, dat hij van elk clubje vanzelf voorzitter werd en dat hij helemaal selfmade was (nooit een penny aan opleiding betaald, dat bestaat niet meer in Amerika en daarom is Trump nu president). Kortom, niet erg bescheiden (hier is een link naar een artikeltje van hem https://www.psychologytoday.com/us/articles/199511/the-cost-shyness, waarin hij een eigen artikel "groundbreaking research" noemt). Maar misschien zit er verlegenheid achter, de verlegenheid van iemand die in het Italiaanse ghetto  van de South Bronx is opgegroeid en zich heeft opgewerkt naar de top van de wetenschap. Want als hij onbescheiden is, heeft hij daar wel reden voor.

Wat hij over leiderschap vertelde vond ik wel aardig. Een paar jaar geleden heb ik Leadership BS van Jeffrey Pfeffer gelezen, een andere Stanford-hoogleraar, die daarin de kachel aanmaakt met wat er in managementkringen en TEDTalks allemaal over onbewezen dingen over leiderschap wordt gezegd. Ik geloof dat Simon Sinek het moet ontgelden en dat is helemaal terecht. Ik zie het zo dat door fusies en neoliberalisme (hangt samen) het aantal CEO-plekken zo is teruggelopen dat de paar mazzelaars die de top van de apenrots halen overtuigd zijn van hun goddelijke status. Types als Sinek bevestigen die en daar is veel vraag naar, naar die bevestiging, ook bij mensen die dromen van de top.

Zimbardo is, in al zijn onbescheidenheid, wat nuchterder. Voor hem is een leider iemand die ideeën heeft en er iets mee wil, het hoogste woord heeft in vergaderingen, de agenda bepaalt, als eerste praat en met grapjes een sfeer opbouwt. Dat vind ik een aardige definitie van leiderschap. Ik geloof niet dat Trump eraan voldoet, Zimbardo kennelijk wel.

Interessante man dus. Hij heeft ook onderzoek gedaan naar verlegenheid en claimt mensen daar bijna altijd van af te kunnen helpen. Verder is hij bezig met Heroic Imagination en heeft hij geschreven (Lucifer Effect) over hoe makkelijk nette mensen slechte dingen doen. Het hangt allemaal wel een beetje samen. Ik heb de neiging meteen alle boeken daarover te bestellen, maar misschien eerst beginnen met een TEDTalk.

Extinction Rebellion

Die klimaatverandering zat me dwars, dus ik wilde er iets over lezen, iets toegankelijks. Zo kwam ik bij een review van David Wallace-Wells boek daarover uit. Een review van John Lanchester, die weer The Wall heeft geschreven.

Ik besloot mezelf op de Nederlandse vertaling te trakteren, maar die is me een beetje tegengevallen. Veel kromme zinnen. Ik neem maar aan dat het origineel beter is, want Wallace is journalist, die moet beter kunnen.

Niet een boek om erg vrolijk van te worden. De wereld is hard op weg een onbewoonbare plek te wonen en er is niet veel tijd meer om dat te voorkomen. Gelukkig legt Wallace dat op een nuchtere manier uit.

Het belangrijkste dat jij en ik kunnen doen is: op een partij stemmen die er iets aan gaat doen. Kleine beetjes helpen niet. Een partij vinden die hier serieus mee aan de slag wil, wordt in Nederland overigens vrij lastig. 

Aardig voor de mensen van Forum voor Democratie is om te weten dat alle milieumaatregelen bij elkaar veel goedkoper zijn dan wat het allemaal kost om de schade straks op te verhelpen. Probeer je eens voor te stellen, bijvoorbeeld, wat het kost, om de Randstad te verkassen naar hoger gelegen gebied (mijn voorbeeld, hoewel Wallace Nederland wel een aantal keren noemt als land dat onder gaat lopen, kennelijk weet hij niet dat we hier dijken hebben).

De grote vraag is hoe we (de mensen die iets willen doen) dat onder de aandacht krijgen van de mensen die er iets aan kunnen doen. Het is geen fijne boodschap, het is niet voor niks dat veel klimaatonderzoekers depressief worden van hun werk. Als we straks gedwongen worden ons aan te passen aan alle rampen die klimaatverandering met zich meebrengt, doen we dat, en dat zullen enorme aanpassingen zijn. Maar om bij voorbaat te veranderen is wel erg veel gevraagd voor de mensheid. Ook voor mij.

Intussen zit ik hier wel depressief te zijn. Mijn eerste reactie was: krijg ik hier last van? Mijn leven houdt rond 2050 wel op, dus dan moet het ergste nog beginnen. Maar ja, ik heb ook kinderen, die het eind van de eeuw misschien nog wel meemaken, als ze niet eerder aan malaria of hittestress bezwijken. En die hebben misschien ook wel kinderen. En het is ook geen heel fijn idee dat de wereld zoals ik die ken, ophoudt te bestaan.

Een tijdje geleden zat ik erover na te denken dat de wereld van nu, de jaren 10, niet meer de wereld is waarin ik ben opgegroeid. Ik heb de jaren zestig vol over me heen gekregen, ik ging naar de brugklas toen het kabinet-Den Uyl aan de macht kwam. Ik ben dus redelijk linksig, hoewel ik me de hypotheekrenteaftrek altijd graag heb laten aanleunen, en dat soort dingen. Ik ben trouwens net te weinig baby boomer om heel succesvol te zijn (links lullen, rechts vullen) en ik heb dat ook niet zo in me. Dat doet er trouwens ineens niet meer zoveel toe als je nadenkt over het einde van de wereld.

Maar ik onderbreek mezelf: ik wilde vertellen dat ik het soms al lastig vind dat ik een stagnerende, naar rechts leunende maatschappij ben beland. Dat was vroeger allemaal anders. Het idee dat de wereld er helemaal mee ophoudt is dan helemaal niet te verdragen. Of dat ook echt gaat gebeuren weet niemand, maar het risico is levensgroot.

Wat me een beetje overeind houdt is mijn lijfspreuk dat "het altijd anders misgaat dan je verwacht". Ik kan per slot van rekening ook heel vroeg dement worden en dan heb ik een heel ander probleem. En vooral mijn omgeving. Wat ook nog kan is dat er een meteoor inslaat. Echt een joekel, waardoor we tientallen jaren in een stofwolk zitten (wat erg goed helpt tegen global warming).

Wat me ook een beetje overeind houdt is dit citaat van Philipp Blom in het voorwoord van Wicked Company:

When we look into the future, we instinctively fear the Apocalypse andor purgatory. Next to the beatific vision of a perfect market, a science-fiction future without wars and energy problems, a perfect Socialist society, or whatever other dreams we happen to subscribe to is the looming prospect of an overheating planet, a nuclear World War Three, collapsing ecosystems, wars about water and other natural resources, destructiveasteroids on a collision course with Earth—an ultimate, murderous clash of civilizations. The possibility of humanity's simply muddling through for millennia to come (the most likely scenario by far), avoiding some catastrophes while suffering others (some of them self-inflicted), is simply less instinctive to our theologically conditioned brains than the thought of salvation or damnation, of heaven or hell.

Simpel gezegd: de ene keer gaat het wat beter met de wereld, de andere keer een stukje minder. Maar het dreigt nu een heel stuk minder te gaan, dus ik vind dit iets minder troostrijk.

Dat er geen ijsberen meer zijn, dat doet me niet zoveel. Dat Venetië onder water verdwijnt, maakt me ook niet uit. Ik wilde daar toch al niet meer naartoe en het is ook voldoende gedocumenteerd. Maar global warming gaat over andere dingen en de stijging van de zeespiegel is niet eens het ergste, hoewel we daarin Nederland natuurlijk als eersten last van krijgen. Waar we op afstevenen is de verwoestijning van steeds grotere stukken van de wereld. Als ik het goed begrijp, schuift de Sahara langzaam richting Zuid-Europa. Als de temperatuur op de wereld met 6 graden stijgt, krijgt Zurich het weer dat ze nu in Bagdad hebben. Bagdad is dan allang uitgestorven, in alle mogelijke betekenissen.